Η «ΜΕΤA-ΜOΡΙΑ» ΕΠΟΧH

Η περιφέρεια του Β. Αιγαίου συγκαταλέγεται σε εκείνες που έχουν πολλά προβλήματα. Τα επίπεδα φτώχειας και κοινωνικής ανισότητας είναι από τα υψηλότερα, η ανεργία επίσης, το ίδιο και σε ότι αφορά τη δημόσια υγεία και περίθαλψη, τις υποδομές, την εκπαίδευση και το γενικό μορφωτικό επίπεδο, τους δημογραφικούς δείκτες κ.ά. Ωστόσο τα τελευταία 6-7 χρόνια εκείνο που σχεδόν μονοπωλεί το ενδιαφέρον των κατοίκων, των πολιτικών της περιοχής και συχνά της τοπικής αυτοδιοίκησης, της πολιτικής ηγεσίας και της κοινής γνώμης της χώρας σε ότι αφορά την περιοχή κ.ά. είναι το προσφυγικό και η διαχείρισή του. 

Οι λόγοι είναι πολλοί, αλλά ξεχωρίζουν δυο. Πρώτον ο αριθμός προσφύγων/μεταναστών και δεύτερον η διαχείρισή του ζητήματος:  στο πραγματικό πεδίο κατ΄ αρχήν (περισυλλογή, ταυτοποίηση, διαδικασίες ασύλου κ.λπ.) και η διαχείρισή του στα ΜΜΕ ακολούθως, δηλαδή η κατασκευή της δημόσιας εικόνας προσφύγων/μεταναστών και της παρουσίας τους στα νησιά. Η οποία όμως για όσους δεν ζουν το πρόβλημα από μέσα είναι η πραγματικότητα του προβλήματος και όχι η εικόνα του. Και αυτή την εικόνα – πραγματικότητα κάνουν μέρος της συνείδησής τους το κοινό στη χώρα και διεθνώς ,αλλά και οι κάτοικοι των νησιών που δεν γνωρίζουν το πρόβλημα. Έτσι, οι μελανές περιγραφές πλειάδας Μέσων για τους αιτούντες άσυλο και την παρουσία τους στα νησιά, επίδοξων πολιτικών που δεν ωχριούν λέγοντας fake news, μελανοχιτώνων χωρίς στολή που κατασκευάζουν τέτοια fake news και πολλά άλλα, έχουν ευρέως σφυρηλατήσει ένα εκτεταμένο και σκληρό στίγμα των νησιών του Β. Αιγαίου και των κατοίκων, το οποίο αρκετοί (και) από τους κατοίκους θέλουν να πετάξουν από πάνω τους, όπως ήθελαν τα κορίτσια της Χιροσίμα κάποτε να κρύψουν την καταγωγή τους. Κι αυτό είναι η σκυτάλη από την οποία ξεκινούν άλλα Μέσα και άλλα τμήματα της κοινής γνώμης στην Ελλάδα και έξω, με διαφορετικές καταβολές, νοοτροπία και ιδέες.

Στις 20 Σεπτεμβρίου 2020 πολλά Μέσα μετέδωσαν ότι διαδηλωτές συγκεντρώθηκαν στο Βερολίνο και άλλες πόλεις της Γερμανίας, καλώντας «την Ευρωπαϊκή Ένωση να υποδεχθεί αιτούντες άσυλο από την Λέσβο μετά την καταστροφή του καταυλισμού στην Μόρια». Πρόκειται για γεγονός με ιδιαίτερη σημασία. Κατ’ αρχήν σε μια χώρα όπως η Γερμανία, η οποία στη σκέψη πολλών ακόμα παραπέμπει, για ιστορικούς λόγους, στον ναζιστικό ρατσισμό ή σε εκείνο που βίωσαν οι γκάσταρμπάϊτερ, χιλιάδες πολίτες ζητούν περισωθούν οι κυνηγημένοι που παγιδεύτηκαν στα  νησιά – ανοικτά στρατόπεδα για αυτούς – του Ανατολικού Αιγαίου, χάρη στις αποφάσεις των πολιτικών ηγεσιών ΕΕ, Ελλάδας, Τουρκίας. Παγιδευτήκαν διότι για αυτούς το Ανατολικό Αιγαίο και συνολικά η Ελλάδα είναι το χολ της εισόδου στην ΕΕ, στην πορεία τους για τον τελικό προορισμό.  Ούτε πριν ήθελαν ούτε τώρα να μείνουν.  Μοιάζει με ειρωνεία, αλλά αυτοί που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα, δεν θέλουν να μείνουν στα νησιά του Αιγαίου ή αλλού στην Ελλάδα.  

Δεύτερον, ζητώντας οι πολίτες της Γερμανίας και άλλων χωρών να μεταφερθούν οι αιτούντες άσυλο σε χώρες της ΕΕ λένε έμμεσα αλλά φωναχτά στον πληθυσμό της Ευρώπης πως εδώ πως δεν διασφαλίζονται στοιχειώδη δικαιώματα τους, που  τυπικά ισχύουν για όλους, ανεξάρτητα από φύλο, εθνικότητα, κοινωνική θέση, μορφωτικό επίπεδο κ.λπ.  Δεν ξέρω πόσο τιμητική θεωρούν κάποιοι μια τέτοια υπόρρητη αξιολόγηση της χώρας, αλλά κι εκείνοι που βγάζουν φλόγες ρατσιστικού μίσους από το στόμα τους, γνωρίζουν πως είναι μειωτική, πως δεν θα την επεδείκνυαν λ.χ. στις τελετές άφιξης τουριστών. Ξέρουν πως δεν μπορούν να περηφανεύονται για το μίσος που σπέρνουν στα ΜΚΔ, σε καφενεία και γιορτές, σε ιδιωτικές συζητήσεις και σχολεία. Δεν μπορούν να υπερηφανεύονται επειδή ουρλιάζουν να τους ρίξουν στη θάλασσα, να τους κλείσουν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης ή ακόμα να τους εξολοθρεύσουν. Αυτοί που αρνούνται το ολοκαύτωμα των Εβραίων επιζητούν το ολοκαύτωμα μουσουλμάνων.  Μπορούν λοιπόν οι επαγγελματίες του μίσους να κρυφτούν από πολλούς αλλά όχι από τον εαυτό τους.  Έμαθαν να μισούν. Α προπό, η πολιτιστική κατανάλωση τους μάλλον δεν ξεπερνάει τον Rambo και το San Andreas. Απλά οι πρόσφυγες και μετανάστες είναι εύκολος στόχος, χωρίς δυνατότητες αντίδρασης, ένας σάκος του μποξ.

Τρίτον,  ενώ η πολιτική ηγεσία της Γερμανίας και εμμέσως της ΕΕ πρωτοστατεί στον περιορισμό προσφύγων/μεταναστών στα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου, οι πολίτες της θέλουν αυτό που θέλουν και ίδιοι οι πρόσφυγες/μετανάστες: να πάνε στη Δ. Ευρώπη.  Αντίθετα, οι Έλληνες ρατσιστές, τόσο των νησιών όσο και (ιδιαίτερα) της ηπειρωτικής χώρας δεν θέλουν το ίδιο. Δεν θέλουν να φύγουν απλά οι πρόσφυγες/μετανάστες από τα νησιά, θέλουν κάτι περισσότερο. Θέλουν να τους πετάξουν στη θάλασσα, να τους ασκήσουν βία. Θέλουν να τους χρησιμοποιήσουν ως σάκο του μποξ για τους δικούς τους λόγους όχι να λύσουν το μεταναστευτικό. Κι αυτό τους κάνει κάτι περισσότερο από ρατσιστές, τους κάνει ναζί.

Φωτό του Banksy 

Η είδηση που προαναφέρθηκε ήρθε να θέσει το ερώτημα: τι θα γίνει μετά τη Μόρια; Προκειμένου να καταλάβουμε τι μπορεί να γίνει ας αναλογιστούμε την εξέλιξη της διαμονής των προσφύγων/μεταναστών στη Λέσβο. Μέχρι το 2009 οι, σχετικά λίγοι σε σύγκριση με σήμερα, μετανάστες/πρόσφυγες, ήταν στοιβαγμένοι στο κτίριο της («αμαρτωλής» ή «κολαστήριο» όπως χαρακτηρίστηκε δημοσιογραφικά) Παγανής. Κέντρο κράτησης, φυλακή δηλαδή φτιαγμένο για 300 άτομα, που όμως κατά καιρούς «φιλοξενούσε» τετραπλάσιο αριθμό. Το κλείσιμο της  Παγανής αποφασίστηκε το 2009 μετά από εξέγερση των κρατουμένων και τη θέση του πήρε το 2010 το ΚΥΤ Μόριας, το οποίο κυριολεκτικά είναι στρατόπεδο. Άλλωστε είναι πρώην στρατόπεδο του ελληνικού στρατού. Το οποίο όμως όταν μετετράπη σε ΚΥΤ “στολίσθηκε” με συρματοπλέγματα όχι μόνο στους τοίχους αλλά και εσωτερικά, ανάμεσα στα διάφορα Τμήματά του. Με χρηματοδότηση της λειτουργίας του όπως και της φροντίδας των  εγκλείστων από διεθνείς οργανισμούς και ΜΚΟ, και για αυτό εν μέρει ανοικτό. Αν και έφτασε να έχει θέση για 3.500 άτομα, τον Γενάρη του 2020 «φιλοξενούσε» τουλάχιστον 20.000 μέσα σε τρισάθλιες συνθήκες. Αυτές οι συνθήκες είναι προσβλητικές πριν απ’ όλα για τη χώρα στο έδαφος της οποίας βρίσκεται ένας τέτοιος χώρος, με πλήθος παράγωγων προβλημάτων  για τα νησιά και τους κατοίκους. Και ευθύνονται τα μάλα για το στίγμα που άρχισε να μεγαλώνει από το 2016 και μετά (συμφωνία ΕΕ – Τουρκίας), μαζί κι ο ρατσισμός και οι ναζιστικές φωνές, παρά τα οικονομικά οφέλη για το νησί που δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητα. Ανεπίσημες πηγές τα υπολογίζουν σε 10 εκατομμύρια μηνιαίως μόνο για τη Λέσβο και κάποιες εκατοντάδες θέσεις εργασίες για όλο το νησί. 

Έτσι, η κατ’ εξακολούθιση συστοίχιση  της χώρας με την πολιτική της ΕΕ (για νησιά – ανοικτά στρατόπεδα συγκέντρωσης) από τη μία και η συστοίχιση των πολιτικών ηγεσιών με τις ρατσιστικές φωνές από την άλλη, μαθηματικά οδηγεί σε ένα αποτέλεσμα. Να συνεχίσουν να παραμένουν οι αιτούντες άσυλο στα νησιά, αλλά σε χώρους που δεν θα είναι πλέον ανοικτά αλλά κλειστά, κανονικά δηλαδή στρατόπεδα συγκέντρωσης. Το μόνο πρόβλημα που υπάρχει είναι πως θα γίνουν κλειστά κέντρα αλλά χωρίς αυτό να φαίνεται, ώστε να μη διακοπεί η χρηματοδότηση των διεθνών οργανισμών – κάτι που αν ισχύει αποτελεί προσπάθεια να παραπλανηθούν τόσο οι αιτούντες άσυλο όσο και οι εν λόγω οργανισμοί.  

Αν δεν συνέβαινε η πυρπόληση του ΚΥΤ Μόριας θα συνέβαινε κάτι άλλο που θα οδηγούσε στο ίδιο αποτέλεσμα. Πρακτικά, πρόκειται για τη συνέχεια (επί τα χείρω) της ίδιας μεταναστευτικής πολιτικής με άλλα μέσα.  Η νέα δομή στον Καρά Τεπέ, με τη γεωμετρική διάταξη, τη θάλασσα από τη μια μεριά, το περίκλειστο του καταυλισμού, την ποιότητα των καταλυμάτων και αρκετά άλλα, προσεγγίζει τη Μακρόνησο ως ιδεότυπο. Σίγουρα μια τέτοια αντιμετώπιση των προσφύγων/μεταναστών τους «κάνει τη ζωή δύσκολη», όπως απαιτούσαν πριν λίγα χρόνια δημοσίως στελέχη της κεντρικής πολιτικής σκηνής. 

Το χειρότερο όμως δεν είναι αυτό. Είναι ότι η προσφυγή στον ιδεότυπο της Μακρονήσου έγινε υπό την πίεση μιας ρατσιστικής εκλογικής πελατείας, η οποία άνθησε στο έδαφος μιας εξαιρετικά ρατσιστικής δημοσιότητας των παλιών και νέων Μέσων, του σχολικού περιβάλλοντος σε πλείστες περιπτώσεις, του λόγου ουκ ολίγων ιεραρχών και τυχοδιωκτών πολιτικών της κεντρικής πολιτικής σκηνής και της αυτοδιοίκησης, ενεργών μελών του φαιόμαυρου μπλοκ που παράγουν fake news, εκφοβίζουν ή ασκούν βία,  και πολλά άλλα. Η υποχώρηση στις κραυγές του φαιόμαυρου μπλοκ δεν συμβάλει στον κατευνασμό τους, αλλά το αντίθετο. Στον επόμενο τόνο το φαιόμαυρο μπλοκ θα ζητήσει περισσότερα. Κι αυτή τη φορά ίσως όχι μόνο για τους πρόσφυγες/μετανάστες.

Το άρθρο δημοσιεύεται στην εφημερίδα “Γέρα”, τεύχος Σεπτεμβρίου 2020