Οι περισσότεροι που συμφωνούν με το μέτρο να γίνουν εξ αποστάσεως οι εξετάσεις επικαλούνται το επιχείρημα να σωθεί η εξεταστική, ιδιαίτερα για τους τελειόφοιτους. Το ζήτημα αυτό το θέτει η κυβέρνηση, το θέτουν και κάποιοι Σύγκλητοι ως το πρώτο και το μείζον θέμα ενώ οι πάντες καταλαβαίνουν ότι το θέμα που διακυβεύεται δεν είναι οι εξετάσεις, αλλά το μέλλον του δημόσιου πανεπιστημίου και πολλές δεκάδες εξετάσεις σε αυτό που θα ακολουθήσουν δηλαδή, αν θα παραμείνει δημόσιο και δωρεάν και αν θα παραμείνει πανεπιστήμιο ή τιτλοπωλείο.

Οι περισσότεροι από όσους απορρίπτουν το μέτρο, δηλαδή τη διενέργεια εξετάσεων εξ αποστάσεως, επικαλούνται το βάσιμο επιχείρημα ότι δεν μπορεί να διασφαλιστεί το αδιάβλητο των εξετάσεων. Υπάρχουν και κάποιοι που πετώντας την μπάλα στην εξέδρα φιλοσοφούν για το αν η παραδοσιακή μορφή εξέτασης είναι συμβατή με τα σημερινά τεχνολογικά δεδομένα, κάνοντας πως δεν καταλαβαίνουν ότι δεν είναι αυτό το πρόβλημα που έχουμε να λύσουμε σήμερα, αλλά το εάν με πρόσχημα τη μορφή διενέργειας των εξετάσεων θα παρακαμφθούν, και έτσι θα κατασταλούν, οι αντιδράσεις στην επιχειρούμενη παραβίαση του Συντάγματος και συγκεκριμένα του άρθρου 16. Το άρθρο 16 στο εδάφιο 5 είναι κατηγορηματικό και δεν χωράει διαφορετικές ερμηνείες. «Ανώτατη εκπαίδευση παρέχεται αποκλειστικά από ιδρύματα που αποτελούν νομικά πρόσωπα δημοσίου δικαίου με πλήρη αυτοδιοίκηση. Tα ιδρύματα αυτά τελούν υπό την εποπτεία του Kράτους, έχουν δικαίωμα να ενισχύονται οικονομικά από αυτό και λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους που αφορούν τους οργανισμούς τους», δηλαδή κρατικές οντότητες. Τελεία και παύλα.  

Όσο και να είναι βάσιμο το επιχείρημα περί του μη αδιάβλητου των εξετάσεων από απόσταση όπως έχουν σήμερα τα πράγματα (όσοι έκαναν τέτοιες εξετάσεις κατά την περίοδο της καραντίνας καταλαβαίνουν τι σημαίνει αυτό εξ ίδιας εμπειρίας), αυτό δεν είναι το πλέον σημαντικό. Το επιχείρημα περί αδιάβλητου είναι ορθό, αλλά είναι δευτερεύον. Το πρωτεύον είναι αν η επιβολή εκ των άνω εξετάσεων από απόσταση είναι νόμιμη. Στο σημείο αυτό χρήζουν απαντήσεως δυο ερωτήματα. Πρώτον πόσο είναι νόμιμο να αποφασίζεται η μορφή της εξέτασης “άνωθεν”  όταν ο νόμος αναγνωρίζει στον διδάσκοντα πλήρη αυτονομία στη μορφή και το περιεχόμενο της διδασκαλίας, καθώς και στην επιλογή εγχειριδίου, αλλά τον τρόπο εξέτασης;  Δεύτερον, ο νόμος κάνει αναφορά στη χρήση της εξ αποστάσεως διενέργεια εξετάσεων όταν συντρέχει «ανωτέρα βία». Συγκεκριμένα το άρθρο 65, εδάφιο 4 του νόμου 4957 αναφέρει ότι «…οι εναλλακτικές μέθοδοι αξιολόγησης, όπως η διεξαγωγή γραπτών ή προφορικών εξετάσεων με τη χρήση ηλεκτρονικών μέσων για την αντιμετώπιση έκτακτων αναγκών ή συνθηκών που ανάγονται σε λόγους ανωτέρας βίας…. υπό την προϋπόθεση ότι εξασφαλίζεται το αδιάβλητο της διαδικασίας της αξιολόγησης».

Κι εδώ τίθενται τα εξής δυο υπο-ερωτήματα α) Στην περίπτωσή που τα Τμήματα των πανεπιστημίων ή οι Σχολές είναι εκείνες που τα έκλεισαν προκειμένου να μη γίνει κατάληψη, και έτσι χάθηκαν μαθήματα και εξετάσεις, πόσο αυτό συνιστά «ανωτέρα βία» ώστε να δικαιολογεί με βάση το σχετικό νόμο τη διενέργεια εξετάσεων εξ αποστάσεως; Πόσο νόμιμη είναι η επίκλησή της για την επιβολή, παρά την αυτονομία του διδάσκοντος, της εξ αποστάσεως εξέταση;

β) Πόσο παράνομη είναι η κατάληψη ως «ανωτέρα βία», ώστε να θεωρείται νόμιμη η εξ αποστάσεως εξέταση αν αυτή συνιστά αντίδραση στην απόπειρα παραβίασης του Συντάγματος και συγκεκριμένα του άρθρου 16; Γιατί είναι παράνομη η αντίδραση στην προσπάθεια παραβίασης του Συντάγματος και όχι η ίδια η προσπάθεια παραβίασης του Συντάγματος; Γιατί άραγε ακραιφνώς νεοφιλελεύθεροι πολιτικοί (νεοφιλελεύθεροι, όχι νεοσυντηρητικοί όπως η κυβέρνηση) διακηρύσσουν ότι συμφωνούν με την ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων αλλά όχι πριν αλλάξει το άρθρο 16;  Μήπως ακριβώς γιατί είναι παράνομη η ίδρυση ιδιωτικών πανεπιστημίων χωρίς να έχει αλλάξει το άρθρο 16;

Στην περίπτωση που αυτό ισχύει ποιος είναι παράνομος; Αυτός που επιχειρεί την παραβίασης του Συντάγματος ή αυτός που υπερασπίζεται με όποιο πρόσφορο μέσο την διατήρησή τους, ειδικά αν έχει την πλειοψηφία των συναδέλφων μαζί του;  Και μόνο το γεγονός ότι επιχειρείται η κατάλυση του Συντάγματος δεν είναι αρκετός λόγος ώστε να θεωρείται νόμιμη οποιαδήποτε αντίδραση σε αυτήν την προσπάθεια και άρα παράνομη οποιαδήποτε άλλη ενέργει διευκολύνει αυτή την επιχείρηση παραβίασης του  Συντάγματος;

Και ένα σχόλιο περί πολιτικής τακτικής. Γιατί η κυβέρνηση επιλέγει αυτή τη στιγμή την οδό της προσπάθειας παραβίασης του Συντάγματος, της κοινωνικής και πολιτικής πόλωσης, ενώ θα μπορούσε να το κάνει λ.χ. το καλοκαίρι, όπως για παράδειγμα έκανε το καλοκαίρι  2019 η ΥΠΕΠΘ όταν κατήργησε το άσυλο; Μήπως αυτό ακριβώς επιδιώκει, τη συντριβή όσων έχουν διαφορετική άποψη και όσων συντάσσονται με το Σύνταγμα; Μήπως τελικά αυτό ακριβώς επιδιώκει, να επιβάλει μια διακυβέρνηση πέρα από συνταγματικούς και άλλους περιορισμούς ή στην καλλίτερη να δημιουργήσει ένα κοινωνικό κλίμα πέρα από συνταγματικούς περιορισμούς, κατά το “ο μόνος θεσμός είναι ο λαός”, το οποίο θα βοηθήσει τον τελικό στόχο;

Γιώργος Πλειός, καθηγητής στο Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ του Εθνικού και Καποδιστριακου Πανεπιστημίου Αθηνων