Όσο βαθαίνει η κρίση, λέξεις όπως «ομερτά», «μαφία», «συνομωσία» που οι πολίτες τις γνωρίζουν από ταινίες για τη μαφία, και οι νονοί της νύχτας εξ εμπειρίας, εισέρχονται σταθερά στο λεξιλόγιο της πολιτικο-οικονομικής φιλολογίας και παραφιλολογίας. Δεν είναι τυχαίο ούτε πρωτότυπο.
Η ελληνική κρίση είναι αποτέλεσμα του τρόπου διαχείρισης της πολιτικής εξουσίας στο πλαίσιο της παγκόσμιας, όχι μόνο ευρωπαϊκής, κρίσης του «καπιταλισμού της φούσκας». Η τελευταία, ξεσπά εκεί που οι «φούσκες» παρατηρούνται εντονότερα (ακίνητα, τράπεζες, δημόσιο χρέος κ.λπ.). Η ελληνική κρίση είναι κρίση του διαπλεκόμενου καπιταλισμού. Ένας κύκλος επιχειρηματικών και πολιτικών ελίτ με ονοματεπώνυμο, εδραιώνουν την εξουσία τους ανταλλάσσοντας τη δύναμη που διαθέτουν. Η εμφάνισή του πηγαίνει πολύ πίσω στην ιστορία, αλλά με τους εκάστοτε όρους του πολιτικού και επιχειρηματικού συστήματος. Στην Γ’ ελληνική Δημοκρατία, με εδραιωμένους τους κανόνες της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, τα δυο (πρώην) μεγάλα κόμματα (η δικομματική ολιγαρχία) προκειμένου να εκλεγούν στην εξουσία, χρησιμοποίησαν σειρά πελατειακών μεθόδων: στα μεσαία στρώματα πρόσφεραν διορισμούς κομματικών στρατών, φοροαπαλλαγές, «ελαστικότητα» στη φοροδιαφυγή, δάνεια και «ρυθμίσεις». Στους μεγάλους επιχειρηματίες πρόσφεραν επιπλέον θεσμικές ρυθμίσεις και κρατικές «δουλειές», με αντάλλαγμα προεκλογικές «χορηγίες», και από ιδρύσεως των ιδιωτικών ΜΜΕ, επικοινωνιακή υποστήριξη. Κάθε επίδοξος μεγαλοεπιχειρηματίας θεωρούσε αναγκαίο να αποκτήσει κάποια ΜΜΕ έστω και με «χασούρα» (που είναι ο κανόνας). Έτσι σχηματίστηκε μια παραθεσμική πυραμίδα, στην κορυφή της οποίας ήταν η διαπλοκή, στη μέση η διαφθορά και στη βάση της το οργανωμένο οικονομικό κ.ά. έγκλημα (νονοί της νύχτας, δουλέμποροι, σωματέμποροι κ.λπ.). Αν και φαίνεται ανεστραμμένα, στην πραγματικότητα η οικονομική κρίση είναι επιφαινόμενο της πολιτικής, που έπαψε να χρησιμοποιεί «ορθολογικά», δηλαδή για πολιτικές προτεραιότητες, την οικονομία, αφού ο Ψυχρός Πόλεμος και η διείσδυση των δυτικών κεφαλαίων στην Ανατολική Ευρώπη μέσω ελλήνων είχαν ολοκληρωθεί.
Από τη στιγμή της κρίσης (ακριβέστερα πολύ πριν, από το ‘90) η νεοφιλελεύθερη στρατηγική, που ταυτίζει το παρεμβατικό κράτος και πολύ περισσότερο το διαπλεκόμενο, με το σοσιαλισμό, φαντάζει λυτρωτική. Ήταν επιδίωξη των ελίτ η εφαρμογή της. Η κρίση, που οι ίδιοι προκάλεσαν τους έδωσε την ευκαιρία. Όμως με τον τρόπο που την επιδίωξαν, αυτοπαγιδεύτηκαν. Σήμερα, οι «μεταρρυθμίσεις», δηλαδή η ιδιωτικοποίηση της δημόσιας περιουσίας είναι το αντάλλαγμα για την εξασφάλιση δανείων από την τρόϊκα, ιδίως από την ΕΕ. Και εδώ βρίσκεται η αυτοπαγίδευση. Οι ξένες επιχειρήσεις, πολύ «πιο καπιταλιστικές», βρίσκονται σε καλλίτερη θέση να την εξαγοράσουν. Στο πλαίσιο αυτό, η επιδίωξη του ελληνικού διαπλεκόμενου καπιταλισμού να αποκτήσει αυτός τη δημόσια περιουσία, μιας και δεν διαθέτει την οικονομική δύναμη, δεν έχει άλλη επιλογή παρά να χρησιμοποιήσει εξωοικονομικές πρακτικές (όπως άλλωστε μέχρι τώρα). Τη δημοσιότητα, πολιτικές πιέσεις σε πρόσωπα και κόμματα, τις προσωπικές σχέσεις που έχουν αναπτυχθεί, «σκάνδαλα» ή πολιτικές λαθροχειρίες που έχουν διαπράξει κάποιοι από το ένα ή το άλλο στρατόπεδο (των «ξένων» ή των εγχώριων διαπλεκόμενων) κ.ά. Ανάλογα με τη θέση στην πυραμίδα και τη σχέση με τους αρμόδιους ή τους ανταγωνιστές, οι φορείς του διαπλεκόμενου καπιταλισμού, είναι πιθανό να χρησιμοποιήσουν διάφορες μεθόδους. Ωστόσο, όσο πιέζεται η πυραμίδα της διαπλοκής, και μέρος της διαφθοράς, στερούμενη άλλων μέσων, είναι πιθανό να καταφεύγει και σε μαφιόζικες μεθόδους. Βόμβες σε πολιτικούς και οικονομικούς στόχους, πυροβολισμοί – «μηνύματα» στην αρχή κ.ά. δεν αποκλείεται να υποκαταστήσουν τα γκαζάκια της τρομοκρατίας. Και εδώ δεν είναι απίθανο να εμπλακούν μέλη ακραίων πολιτικών ομάδων που ήδη ασκούν βία σε μικρούς επιχειρηματίες και δημόσιες υπηρεσίες, με όχημα το ρατσισμό ή την «αδιαφορία» του δημοσίου. Ενδιαφέρον παρουσιάζει τι θα πράξουν κάποια μέλη της δίωξης του εγκλήματος με συμπιεσμένους μισθούς και δυσοίωνες προοπτικές.
Αν αυτά θεωρούνται πολιτική φαντασία, οι πυροβολισμοί σε πολιτικά γραφεία και οι βόμβες σε εμπορικά κέντρα, και όσα συνέβησαν κατά την εκποίηση δημόσιας περιουσίας στην Α. Ευρώπη (σχέδιο Treuhand κ.ά.) θα πρέπει να μας προβληματίσουν σοβαρά.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Ελευθεροτυπία” 21/1/2013
