Ότι η Ελλάδα είναι ένα πειραματόζωο του διεθνούς και ιδιαίτερα του ευρωπαϊκού νεοφιλελευθερισμού έχει γίνει αντιληπτό σε όλο τον κόσμο, ίσως περισσότερο στο εξωτερικό απ’ ότι την ίδια την Ελλάδα. Όμως το νόμισμα έχει πάντα δυο όψεις. Στο ελληνικό πείραμα δεν δοκιμάστηκαν μόνο ορισμένα από τα πιο ακραία νεοφιλελεύθερα δόγματα, αλλά απέτυχαν κιόλας. Ο κουρνιαχτός της φτωχοποίησης (αυτό που αποκαλούν κρίση) και που σε απλά ελληνικά σημαίνει αμφισβήτηση της στοιχειώδους διαβίωσης της μεγάλης πλειοψηφίας των κατοίκων της χώρας, κρύβει επί του παρόντος μια από αυτές τις μεγαλύτερες αποτυχίες και που δεν αφορά τα οικονομικά μας αλλά τη μόρφωση. Μόλις μέχρι πριν λίγα χρόνια, μέχρι το ξέσπασμα της «κρίσης», ακαδημαϊκοί, πολιτικοί ενός μεγάλου πολιτικού φάσματος, δημοσιογράφοι των κυρίαρχων ΜΜΕ, ακόμα και εκπαιδευτικοί αλλά και πολλοί άλλοι δεν σταματούσαν να φωνάζουν ότι η οικονομική ανάπτυξη της χώρας, η εξεύρεση μιας εργασίας ή και μιας καλλίτερης εργασίας, η βελτίωση της ζωής κ.λπ. θα έρχονταν με την εκπαίδευση. Με τη συνεχή άνοδο της εκπαίδευσης του πληθυσμού, τη δια βίου εκπαίδευσή του, τη στροφή σε “μοντέρνα” αντικείμενα που ζητά η αγορά εργασίας κ.ά. Μπορούσε να συναντήσει κανείς αυτή τη θέση σε πλήθος κειμένων. Στα πολιτικά προγράμματα κομμάτων, σε λόγους υπουργών, στις ατέλειωτες συζητήσεις των τηλεοπτικών και ραδιοφωνικών talk shows, τις στήλες των εφημερίδων, σε επιστημονικά συνέδρια κ.ά. Μάλιστα δεν έλειψαν οι ακαδημαϊκές και δημοσιογραφικές πένες που προσπάθησαν να αποδείξουν ότι η ανεργία είναι σημαντικά υψηλότερη μεταξύ εκείνων που έχουν το χαμηλότερο εκπαιδευτικό επίπεδο, λ.χ. απολυτήριο Γυμνασίου ή Δημοτικού κι ακόμα περισσότερο αν δεν έχουν τελειώσει το Δημοτικό. Συχνά χωρίς να σέβονται τη στοιχειώδη ερευνητική μεθοδολογία. Παρά τις άοκνες προσπάθειες που κατέβαλαν αυτές οι πένες, κάποιες ακαδημαϊκές έρευνες, αλλά και οι έρευνες της ίδια της στατιστικής υπηρεσίας έδειξαν κατά την προηγούμενη δεκαετία ακριβώς το αντίθετο. Έδειξαν ότι τα χαμηλά μορφωτικά στρώματα είχαν μικρότερη ανεργία σε σύγκριση με τους απόφοιτους Λυκείου και τους απόφοιτους πανεπιστημίου. Έδειξαν ακόμα ότι η απορρόφηση σημαντικού μέρους των πτυχιούχων και η απασχόλησή τους οφείλονταν στις πελατειακές πρακτικές του κράτους και των κομμάτων εξουσίας, αλλά και ανάλογες πρακτικές στον πολυδιαφημισμένο ιδιωτικό τομέα.
Και μετά ήρθε η «κρίση». Η κρίση κατέστησε εμφανές ότι τα υψηλά ποσοστά ανεργίας σε όλους τους κλάδους και ιδιαίτερα μεταξύ των πλέον μορφωμένων νέων της χώρας δεν οφείλονται καθόλου στην έλλειψη μορφωτικών προσόντων. Απλούστατα γιατί σε όλες τις κατηγορίες πτυχιούχων η ανεργία είναι εξαιρετικά υψηλή, ανεξαρτήτως του εκπαιδευτικού ιδρύματος προέλευσης, του κέντρου ή της περιφέρειας, της Ελλάδας ή του εξωτερικού. Γι’ αυτό και χιλιάδες νέων πήραν πλέον (χωρίς επιστροφή?) το δρόμο του ξενιτεμού. Η “κρίση” έδειξε ότι η ανεργία στη χώρα δεν οφείλεται στην έλλειψη προσόντων αλλά στην έλλειψη θέσεων εργασίας. Οφείλεται στην έλλειψη παραγωγικών επενδύσεων τόσο στον δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα. Α προπό, αφού η Ελλάδα στέλνει στο εξωτερικό χιλιάδες μορφωμένους νέους για τους οποίους δαπάνησε τεράστια ποσά, και από τη γνώση των οποίων ωφελούνται τώρα οι δανειστές, γιατί η κυβέρνηση δεν ζητά τα ποσά αυτά να αφαιρεθούν από το χρέος;
Ωστόσο, παρά την έκταση της «μορφωμένης ανεργίας» στη χώρα μας, η συντριπτική πλειοψηφία των νέων Ελλήνων δεν παράτησε τις σπουδές της επειδή το πτυχίο δεν μπορεί πια να εξαργυρωθεί με κάποια καλή ή έστω λιγότερη καλή θέση εργασίας όπως στο παρελθόν. Κι αυτό γιατί μπορεί παραδοσιακά η ελληνική οικογένεια να θεωρεί τη μόρφωση ως διαβατήριο κοινωνικής ανόδου των παιδιών της, και εμμέσως και της ίδιας της οικογένειας, εντούτοις φαίνεται να αντιλαμβάνεται την κοινωνική άνοδο με πολύ πιο σύνθετα κριτήρια απ’ ότι οι ιεροκήρυκες της αγοράς. Φάνηκε ότι μια μεγάλη μερίδα Ελλήνων, το πτυχίο και η μόρφωση, εκτός από εργασιακό προσόν, τη θεωρεί μέσο κοινωνικής καταξίωσης, διεύρυνσης της σκέψης. καλυτέρευσης του ανθρώπου και πολλά άλλα. Δηλαδή αντιλαμβάνεται την εκπαίδευση με έναν τρόπο που είναι άγνωστος ή και αντίθετος στα πιστεύω των εγχώριων και διεθνών γκουρού του νεοφιλελευθερισμού. Αυτό και μόνο θα έπρεπε να τους υποψιάσει ότι το πείραμα απέτυχε. Και πως όσο περισσότερο συνεχίζουν τόσο το χειρότερο γι’ αυτούς. Σε κάθε περίπτωση, σε ότι φορά τη μόρφωση φάνηκε ότι οι πολίτες όχι μόνο κινούνται σε μια τροχιά διαφορετική από τις πολιτικές, οικονομικές και άλλες ελίτ στη χώρα που διατηρούνται τεχνητά εν ζωή αλλά και πως βρίσκονται πολύ πιο μπροστά από αυτές τις ελίτ. Γι’ αυτές τις ελίτ το πτυχίο είναι ένα απλό “χαρτί”. Γι’ αυτό και κάποιες φορές δεν διστάζουν να αγοράσουν ένα κίβδηλο “χαρτί” από απατεώνες που κυκλοφορούν σε μια αθέατη διεθνή αγορά “πτυχίων”, ιδιαίτερα στο διαδίκτυο. Για τους απλούς πολίτες είναι ένα παράθυρο στον κόσμο. Τόσο σε ότι αφορά την εργασία όσο και σε όλα τα υπόλοιπα θέματα της ζωής. Και γι’ αυτό την κερδίζουν.
