Η ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΗ ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΜΙΑΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ (Συνεπιμέλεια της έκδοσης), ΕΚΔ. ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, ΑΘΗΝΑ, 2021
Περιγραφή
Όταν η πανδημία COVID – 19 έφτασε στην Ευρώπη, διαφάνηκε από νωρίς ότι οι επιπτώσεις της θα διατρέξουν οριζόντια και κάθετα το σύνολο της κοινωνικής ζωής. Διαφάνηκε ακόμα πως τα ΜΜΕ θα αποτελέσουν τον κατ’ εξοχήν μηχανισμό ενημέρωσης του κοινού για την πορεία της πανδημίας και την αντιμετώπισή της και έτσι έναν κομβικό μηχανισμό που θα επηρεάσει την εξέλιξη της ίδιας της πανδημίας. Το βιβλίο εξετάζει ακριβώς αυτό, πώς δηλαδή τα ΜΜΕ συνέβαλαν στη διαμόρφωση της πανδημίας όχι μόνο ως κοινωνικού αλλά και ως επιδημιολογικού φαινομένου, δια της επιρροής τους επί των κοινωνικών συμπεριφορών.
Καταγράφεται όχι μόνο η ελληνική εμπειρία, αλλά και η εμπειρία από την Κύπρο, τη Μ. Βρετανία, τη Γαλλία, τη Σουηδία, την Ιαπωνία και την Ισπανία. Το περιεχόμενο του βιβλίου προέκυψε από αντίστοιχες έρευνες που ξεκίνησαν λίγες μέρες μετά την επιβολή των μέτρων περιορισμού της κυκλοφορίας και εγκλεισμού των κατοίκων στις οικίες τους (lockdown).
Ειδικότερα, το βιβλίο εξετάζει: τι πληροφορίες μετέδωσαν τα Μέσα για την προέλευση, τους τρόπους μετάδοσης τα συμπτώματα και τις συνέπειες από την εξάπλωση του SARS – CoV – 2, τι πληροφορίες μετέδωσαν για τα μέτρα της πολιτείας, αλλά και για τα μέτρα ατομικής προστασίας και για τις αντιδράσεις επιστημόνων, πολιτών και συλλογικών φορέων απέναντι σε αυτά, πως κάλυψαν τις επιπτώσεις της πανδημίας και τη διαχείρισή της, πώς αποτύπωσαν με άξονα την πανδημία τη σχέση κράτους και πολιτών, πώς επηρέασαν την κοινωνική συνοχή, την εκπαίδευση και άλλους τομείς, και εντέλει ποιές ήταν οι επιπτώσεις της COVID – 19 στο τοπίο των ίδιων των ΜΜΕ.
ΠΑΡΑΠΟΙΗΜΕΝΕΣ ΕΙΔΗΣΕΙΣ (FAKE NEWS). Ο ΜΕΤΑΣΧΗΜΑΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΠΡΟΠΑΓΑΝΔΑΣ ΣΤΗΝ ΚΟΙΝΩΝΙΑ ΤΗΣ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗΣ, ΕΚΔ. GUTENBERG, 2021
Περιγραφή
Η συγκεκριμένη μελέτη εξετάζει ένα σημαντικό πρόβλημα που απασχολεί σήμερα τον δημοσιογραφικό, πολιτικό και ακαδημαϊκό κόσμο, διεθνώς: τις παραποιημένες ειδήσεις (fake news), τις οποίες όμως διαχωρίζει από τις ψευδείς. Αν και τέτοιες ειδήσεις συναντάμε από τις απαρχές του Τύπου, στις μέρες μας αποτελούν πλέον ένα σύνθετο επικοινωνιακό, πολιτικό και οικονομικό φαινόμενο. Παρατηρείται στις «κοινωνίες της ενημέρωσης», στις οποίες κυριαρχούν τα (νέα) Μέσα και οι ειδήσεις, όταν πλέον δεν παρουσιάζονται τα γεγονότα υπό το πρίσμα κάποιων απόψεων, όπως ταιριάζει στη δημοσιογραφία, αλλά προβάλλονται απόψεις με τη μορφή γεγονότων, όπως ταιριάζει στην προπαγάνδα. Στις κοινωνίες αυτές η πολιτική προπαγάνδα, η διαφήμιση, ο προσηλυτισμός κ.ά. μορφές προπαγανδιστικού Λόγου ενδύονται το ένδυμα ίσως της πλέον δημοφιλούς μορφής πληροφορίας, προκειμένου να επικρατήσουν.
Ο εν λόγω μετασχηματισμός της δομής των ειδήσεων συντελείται όταν λαμβάνουν χώρα σημαντικές αλλαγές στο κοινωνικό περιβάλλον, όπως η ανάδυση ενός νέου τρόπου επικοινωνίας, η μετάβαση από τις ταξικο-κεντρικές στις πολιτισμικές ιδεολογίες, η επικράτηση υβριδικών αφηγηματικών σχημάτων στις ειδήσεις, η επίταση της πολιτικής πόλωσης διεθνώς και στο εσωτερικό και η νεοφιλελεύθερης κοπής δικτατορία των κλικ (εμπορευματοποίηση και ανταγωνισμός) στον τομέα της ενημέρωσης.
Περιεχόμενα
- Πρόλογος
- Εισαγωγή
- Προοίμιο
- Παραποιημένες ειδήσεις (fake news): μια μορφή ψευδεπίιγραφων/απομιμητικών ειδήσεων
- Οι παραποιημένες ειδήσεις ως κοινωνική διαδικασία
- Η δομή της είδησης ως πηγή των παραποιημένων ειδήσεων
- Ο ρόλος του μέσου και του τρόπου επικοινωνίας στην ανάδυση των παραποιημένων ειδήσεων ως κοινωνικού φαινομένου
- Ιδεολογία, αφηγηματική δομή και παραποιημένες ειδήσεις
- Πολιτική, οικονομία και παραποιημένες ειδήσεις
- Τυπολογία των παραποιημένων ειδήσεων
- Η αντιμετώπιση των παραποιημένων ειδήσεων
- Βιβλιογραφία
Η ΚΡIΣΗ ΚΑΙ ΤΑ ΜΜΕ (ΕΠΙΜ.), ΠΑΠΑΖHΣΗΣ, ΑΘHΝΑ 2013
Η γενική κρίση που σαρώνει την Ελλάδα από τα τέλη της δεκαετίας 2000 αφήνει βαθιά τα σημάδια της σε όλο το φάσμα της κοινωνικής ζωής, σε όλους τους θεσμούς και σε όλες σχεδόν τις ατομικές και συλλογικές μας δραστηριότητες. Ακριβώς επειδή είναι μια γενική κρίση, δεν άφησε και δεν θα μπορούσε να αφήσει έξω τα μέσα μαζικής επικοινωνίας. Μείωση διαφημιστικών εσόδων, διόγκωση του δανεισμού, απολύσεις δημοσιογράφων κ.ά. εργαζομένων στα μέσα, συρρίκνωση του αριθμού των μέσων, αλλαγές στο περιεχόμενο κ.ά. είναι μερικές από τις συνέπειες της κρίσης στα ΜΜΕ, που οδηγούν στην αναδιάταξη του τοπίου της μαζικής επικοινωνίας στην Ελλάδα.
Επιπλέον, τα μέσα μαζικής επικοινωνίας καθ’ όλη τη διάρκεια της κρίσης, ιδιαίτερα στις αποφασιστικές καμπές της, γίνονται κεφαλαιώδους σημασίας μέσα για την κατανόηση και την αντιμετώπιση της κρίσης, για την εφαρμογή μιας οικονομικής πολιτικής, για την έκφραση και διαμάχη των διαφορετικών απόψεων σχετικά με τις αιτίες, της συνέπειες και τη διαχείριση της κρίσης στο εσωτερικό και το εξωτερικό. Με άλλα λόγια στην πορεία της κρίσης διεξάγεται όχι μόνο μια μάχη για την αντιμετώπιση της κρίσης χρέους αλλά και μια μάχη για της ιδέες σχετικά με την κρίση χρέους και την αντιμετώπισή της όχι μόνο στο στενά οικονομικό πεδίο, αλλά και στην πολιτική, στην περιοχή των αξιών και σε άλλες περιοχές της κοινωνίας.
Ο παρών τόμος είναι από τους πρώτους στην Ελλάδα που επιχειρούν να διερευνήσουν επιστημονικά την πολύπλοκη και ποικιλόμορφη σχέση των ΜΜΕ με την οικονομική κρίση.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
Η ΚΟΙΝΩΝIΑ ΤΗΣ ΕΝΗΜEΡΩΣΗΣ. ΕΙΔHΣΕΙΣ ΚΑΙ ΝΕΩΤΕΡΙΚOΤΗΤΑ, ΑΘHΝΑ, ΚΑΣΤΑΝΙΩΤΗΣ, 2011
Τα ΜΜΕ και το περιεχόμενό τους εξετάζονται υπό την οπτική του τρόπου επικοινωνίας που χαρακτηρίζει κάθε κοινωνία και ειδικότερα την κοινωνία της πληροφορίας. Σύμφωνα με τον συγγραφέα, η πληροφορία αποτελεί την ποσοτική-τεχνική μόνο πτυχή του περιεχομένου στις κοινωνίες της αφθονίας των Μέσων. Από ποιοτική-πολιτιστική άποψη, το περιεχόμενο συνιστά πληροφόρηση που προσφέρεται με ευχάριστο τρόπο (ενημέρωση). Οι ειδήσεις αποτελούν το σημαντικότερο και διαρκώς διευρυνόμενο τμήμα του περιεχομένου. Για το λόγο αυτό εξετάζεται η διαμόρφωση και η ιστορική εξέλιξη των ειδήσεων στη διαδρομή της νεωτερικότητας. Αναλύονται εκτενέστερα τα χαρακτηριστικά της ενημέρωσης στις κοινωνίες των Μέσων – τα οποία δεν είναι πλέον παρατηρητές, αλλά «παίκτες» στην πολιτική και στα άλλα κοινωνικά πεδία. Μεταξύ αυτών σημαντική θέση κατέχει η αναστοχαστικότητα, ένα φαινόμενο που ενισχύεται και επεκτείνεται. Η σημαντικότερη μορφή αναστοχαστικότητας της κοινωνίας των Μέσων, η οποία εξετάζεται πιο αναλυτικά, είναι η επιστημονική παρακολούθηση (monitoring) των μέσων επικοινωνίας.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
ΤΑ ‘ΕΘΝΙΚΑ ΘΕΜΑΤΑ’ ΣΤΗ ΔΙΝΗ ΤΩΝ ΜΜΕ. ΤΟ ΜΑΚΕΔΟΝΙΚΟ, ΟΙ ΕΛΛΗΝΟΤΟΥΡΚΙΚΕΣ ΣΧΕΣΕΙΣ ΚΑΙ ΤΟ ΚΥΠΡΙΑΚΟ ΣΤΗΝ ΤΗΛΕΟΡΑΣΗ ΚΑΙ ΤΟΝ ΤΥΠΟ (ΜΕ ΤΟΝ Χ. ΦΡΑΓΚΟΝΙΚΟΛΟΠΟΥΛΟ), ΑΘΗΝΑ, ΣΙΔΕΡΗΣ, 2010
Με γνώμονα τις νέες πραγματικότητες στην εξωτερική πολιτική που ελκύουν όλο και περισσότερο το ενδιαφέρον των ερευνητών και στην Ελλάδα, το βιβλίο αυτό διερευνά τον τρόπο με τον οποίο τα ελληνικά ΜΜΕ (Τύπος και Τηλεόραση) καλύπτουν, αναπαριστούν μια περιοχή που είναι ευαίσθητη και ίσως ταμπού στην ελληνική εξωτερική πολιτική –τα λεγόμενα «εθνικά θέματα». Ειδικότερα, εξετάζει και αναλύει:
Πρώτον, την εθνικιστική οπτική υπό την οποία παραδοσιακά προσεγγίζονται τα ζητήματα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, καθώς και τον τρόπο με τον οποίο η διαμεσολάβηση των ΜΜΕ μέσων έχει συντελέσει, ώστε τις τελευταίες δεκαετίες, όχι μόνο να παγιωθεί στο πολιτικό σύστημα και στην κοινή γνώμη, μια εθνικιστική οπτική, αλλά και να αυτή να έχει «φυσικοποιηθεί», να θεωρείται αυτονόητη και μη προβληματική.
Δεύτερον, την ποσοτική έκφραση της εθνικιστικής προσέγγισης της εξωτερικής πολιτικής και της επικέντρωσης στα «εθνικά θέματα», τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της της ιδεολογικής, εθνικιστικής αντίληψης για την εξωτερική πολιτική που κυριαρχεί στα Μέσα και της συστοίχισή τους με την (εκάστοτε) κυβέρνηση και το εθνικό κράτος γενικότερα.
Τρίτον, τη θεματολογία και η πλαισίωση των ειδήσεων για τα «εθνικά θέματα», καθώς και η μορφική διάρθρωση των ειδήσεων και ειδικότερα η ενημερωδιασκεδαστική τους συγκρότηση.
Τα διεθνή θέματα, όπως προκύπτει από την μελέτη, καλύπτονται σε μικρό βαθμό στις ελληνικές ειδήσεις, όμως δεν συμβαίνει το ίδιο και με τα αποκαλούμενα «εθνικά θέματα». Αυτό μπορεί να μην είναι ένα ελληνικό φαινόμενο, όμως στην Ελλάδα αποκτά πολύ μεγάλες διαστάσεις, σε βαθμό που τα «εθνικά θέματα» κυριαρχούν καταλυτικά στο σύνολο των διεθνών και εξωτερικών θεμάτων. Παράλληλα, διαπιστώνεται, και ειδικότερα μέσα από την κάλυψη του Μακεδονικού και του Κυπριακού, η ύπαρξη ενός φαινομένου, που μπορούμε τα χαρακτηρίσουμε ως «εθνικό θέμα της ημέρας»: το υπό διαπραγμάτευση θέμα εξωτερικής πολιτικής μπορεί να μεταβάλλεται, όπως ένα θέμα εξωτερικής πολιτικής που θεωρείται «εθνικό», καταλαμβάνει σχεδόν διαρκώς τη σημαντικότερη θέση μεταξύ των εξωτερικών και διεθνών θεμάτων της ειδησεογραφίας, τόσο αναφορικά με την έκταση της παρουσίασης όσο και σε με τη σημασία που του αποδίδεται.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
ΠΟΛΙΤΙΣΜΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ ΚΑΙ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΙΚΗΣ ΙΔΕΟΛΟΓΊΑΣ, ΑΘΗΝΑ, ΠΟΛΥΤΡΟΠΟΝ, 2005.
“Ο πολιτισμός της εικόνας, εκτός από την οικονομία, την πολιτική, την ιδεολογία κ.ά. δεν αφήνει αλώβητη ούτε την εκπαίδευση. Σε αντίθεση από τη σχέση εκπαίδευσης και ΜΜΕ σε προηγούμενες εποχές, η κυριαρχία της τηλεόρασης και άλλων ΜΜΕ της εικόνας, εντέλει της εικονικής ιδεολογίας, συμβάλλει ώστε να βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη ένας εκτεταμένος εξεικονισμός της εκπαίδευσης. Εικόνες, φωτογραφίες, σχεδιαγράμματα κ.ά. αποκτούν ολοένα και μεγαλύτερη παρουσία στα σχολικά εγχειρίδια, παρατηρείται στροφή προς τις θεματικές ενότητες και διεύρυνση του δικαιώματος επιλογής των μαθητών, η τηλεόραση συναγωνίζεται το σχολείο και την κοινωνία στην εκμάθηση των κοινωνικών ρόλων, υπολογιστές και διαδίκτυο, μαζί με τη σχολική τηλεόραση, αποκτούν κεντρικό ρόλο στη σχολική μάθηση, ενώ η εκπαίδευση στα ΜΜΕ διαρκώς διευρύνεται στα σύγχρονα εκπαιδευτικά συστήματα.
Το φαινόμενο αυτό δεν είναι τόσο προϊόν μόδας ή συγχρονισμού με την τεχνολογία, όσο αποτέλεσμα της ανάδυσης μιας κοινωνίας στην οποία ο καταναλωτισμός, η εξατομίκευση, η πολιτιστική διαφοροποίηση, οι αισθητικές ιδιότητες κ.ά. γίνονται κεντρικά στοιχεία της οικονομικής και κοινωνικής ζωής σε εθνικό και παγκόσμιο επίπεδο. Ο εξεικονισμός της εκπαίδευσης, με τις μεταβολές που προκαλεί στην εκπαιδευτική γνώση και την οργάνωση του σχολείου, συμβάλλει ώστε να διαμορφώνεται ένα τέτοιο ανθρώπινο κεφάλαιο, που να είναι σε θέση να συμμετέχει αποτελεσματικά στη σύγχρονη διαδικασία παραγωγής και κατανάλωσης εμπορευμάτων συμβόλων. Με τον τρόπο αυτό, η εικονική ιδεολογία όχι μόνο δικαιολογεί και αποκρύπτει τις σχέσεις ανισότητας, αλλά η κατοχή της γίνεται προσόν κατάληψης κοινωνικών θέσεων και κοινωνικής κινητικότητας. Ο εξεικονισμός της εκπαίδευσης συμβάλλει στην οικονομική αποτελεσματικότητα, αλλά επιταχύνει τον κατακερματισμό και την πολύπλευρη κρίση των σύγχρονων κοινωνιών”.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
Ο ΛΟΓΟΣ ΤΗΣ ΕΙΚΟΝΑΣ. ΙΔΕΟΛΟΓΙΑ ΚΑΙ ΠΟΛΙΤΙΚΗ, ΑΘΗΝΑ, ΠΑΠΑΖΗΣΗΣ, 2001.
“Ο συγγραφέας του βιβλίου εστιάζει το ερευνητικό του ενδιαφέρον στην ανάλυση λόγου των ΜΜΕ της εικόνας και ιδιαίτερα της τηλεόρασης. Αναλύει την άποψη, ότι υπάρχουν τρία είδη λόγου, ο πραγματιστικός, ο νοηματικός και ο προπαγανδιστικός –στον οποίο ανήκουν και τα ΜΜΕ. Τα ΜΜΕ της εικόνας και ειδικότερα η τηλεόραση, αναπτύσσονται σε άμεση σχέση τον καταναλωτισμό. Η κυριαρχία της τηλεόρασης σε συνδυασμό με τον καταναλωτισμό, συμβάλλει στην κρίση των ιδεολογιών της νεωτερικότητας και στη διαμόρφωση μιας «εικονικής ιδεολογίας». Η εικονική ιδεολογία νομιμοποιεί τα επιμέρους κοινωνικά συμφέροντα ως ανεξάρτητα μεταξύ τους, καθώς και τον αναχωρητισμό. Αντίθετα από τις προηγούμενες ιδεολογίες, στηρίζεται στην εικόνα. Βασικές ιδεολογικές στρατηγικές της εικόνας είναι η κατασκευή και προσωποποίηση της κοινωνικής πραγματικότητας, η μυθοποίηση του κόσμου, η συμβολοποίηση, η γενίκευση του συγκεκριμένου και το ψευδοβίωμα. Η εικονική ιδεολογία μετατρέπει την κατασκευασμένη πραγματικότητα σε σχεδόν φυσικής τάξεως αναγκαιότητα. Χρησιμοποιεί στοιχεία από όλο το φάσμα των προηγούμενων ιδεολογιών και προσδίδει ιδεολογικό χαρακτήρα ακόμα και στις λεπτομέρειες της καθημερινής ζωής. Γίνεται το έδαφος πάνω στο οποίο οργανώνεται πλέον ο πολιτικός λόγος. Ο λόγος της εικόνας μετατρέπεται σε μια «υπερσφαίρα», που απορροφά λειτουργίες της δημόσιας και ιδιωτικής σφαίρας”.
Από το οπισθόφυλλο του βιβλίου
ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ Χ., ΠΛΕΙΟΣ Γ. (ΕΠΙΜ.),ΣΧΟΛΙΚΗ ΑΠΟΤΥΧΙΑ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΟΣ ΑΠΟΚΛΕΙΣΜΟΣ: ΑΙΤΙΕΣ, ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ, ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ, ΣΕΛ. 333-363, ΕΚΔ. ΕΛΛΗΝΙΚΑ ΓΡΑΜΜΑΤΑ, ΑΘΗΝΑ 1999.
Ο κοινωνικός αποκλεισμός προσβάλλει ευθέως την κοινωνική ισότητα. Ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο την αντιλαμβάνονταν και την αντιλαμβάνονται οι κοινωνικοί επιστήμονες, οι εκπαιδευτικοί, οι πολιτικοί, τα διάφορα κοινωνικά στρώματα και ομάδες κ.λπ., ανεξάρτητα από το αν η αντίληψη αυτή είναι ορθή ή μη, η κοινωνική ισότητα αποτέλεσε το έδαφος στο οποίο ανυψώθηκε το κοινωνικο-πολιτιστικό οικοδόμημα των ευρωπαϊκών και όχι μόνο χωρών. Αποτέλεσε τη βάση στην οποία στηρίχθηκε η κοινωνική συνοχή και συναίνεση, η εθνική ολοκλήρωση και η κοινωνικο-οικονομική και πολιτιστική ανάπτυξη του εθνικού κράτους, καθώς και η εκδίπλωση πρωτόγνωρων μεταβολών σε όλους τους τομείς της κοινωνικής ζωής.
Από τον πρόλογο της έκδοσης.
ΚΙΝΟΥΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΚΑΙ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΙΚΗ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑ, ΑΘΗΝΑ, ΔΕΛΦΙΝΙ, 1993
“H κινηματογραφική με την ευρύτερη έννοια, εικόνα ως επικοινωνιακό σχήμα, αποτελεί το αντικείμενο μιας ιδιαίτερα προσεγμένης και πλούσιας σε υλικό έρευνας που πραγματοποίησε ο ΓΙΩΡΓΟΣ ΠΛΕΙΟΣ κατά τη διάρκεια μιας πενταετίας. Με τον εύγλωττο τίτλο “Κινούμενη εικόνα και καλλιτεχνική επικοινωνία” που κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Δελφίνι (Αθήνα, 1993, 284 σελ., ο συγγραφέας εξετάζει τις επιπτώσεις τόσο της θεωρίας όσο και της ίδιας της πραγματικής ζωής της κινούμενης εικόνας στην καλλιτεχνική και γενικά στην ανθρώπινη επικοινωνία, επικεντρώνοντας το ενδιαφέρον του στη μακροιστορική αλλά και δομική ανάλυση της κινούμενης εικόνας σε σχέση με τον κοινωνικό δεσμό και τη δομή της κουλτούρας. Ως κοινωνικός δεσμός εννοείται εδώ εκείνος της εμπορευματοχρηματικής κοινωνίας, “στην οποία η παραγωγή και ανταλλαγή κειμένων έχει ενσωματωθεί οργανικά σ’ αυτόν, περιστέλλοντας έτσι την απόλυτη κυριαρχία της απρόσωπης, οικονομικής εξάρτησης των ατόμων”. Αναλύοντας σ’ ένα πρώτο μέρος, τη φύση και τον ιστορικό χαρακτήρα της κινούμενης εικόνας (ως απόρροια εργασίας, καλλιτεχνικής επικοινωνίας και εμπορεύματος-συμβόλου), ο Γ.Π. παρουσιάζει στο δεύτερο μέρος, την εξέλιξη και τις μορφές της κινούμενης εικόνας, από την εμφάνιση του κινηματογράφου και την ανάδυση της τηλεόρασης μέχρι τις νέες μορφές της κάτω από το πρίσμα των νέων τεχνολογιών. Ένα βιβλίο εμπεριστατωμένο που ανοίγει σε γνωστικά αντικείμενα παρθένα τουλάχιστον για την ελληνική βιβλιογραφία και που συνοδεύεται από μια κατατοπιστική πλούσια βιβλιογραφία με τις πλέον σύγχρονες θεωρητικές τοποθετήσεις”.
Δημήτρης Τσατσούλης, περιοδικό “Νέα Κοινωνιολογία”, τεύχος 19, φθινόπωρο 1994