Με το τέλος του 2012 κλείνουν πέντε χρόνια ύφεσης και τρία χρόνια δημοσιονομικής κρίσης της ελληνικής οικονομίας. Στο διάστημα αυτό έχουν ληφθεί σειρά μέτρων προκειμένου να εξασφαλιστεί η δανειοδότηση της χώρας από την τρόϊκα και τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς. Το «ζουμί» αυτών των μέτρων ανάγεται σε δυο βασικά αποτελέσματα. Πρώτον, το κόστος αυτών των μέτρων να το πληρώσουν οι εργαζόμενοι του ιδιωτικού και του δημόσιου τομέα και οι συνταξιούχοι, με άγριες περικοπές στους μισθούς και με την καταβολή ακόμα πιο άγριων άμεσων και έμμεσων φόρων. Αποτέλεσμα αυτών των μέτρων είναι η ανεργία, η οποία έχει εξολοθρεύσει περισσότερο από το ένα τρίτο των «μικρομεσαίων», αυτοαπασχολούμενων, οικογενειακών και άλλων μικρών επιχειρήσεων, που προσθέτουν επιπλέον δυναμικό στις στρατιές των ανέργων. Σ’ αυτά δεν έχουμε υπολογίσει καθόλου το κοινωνικό και το πολιτιστικό κόστος της κρίσης, δηλαδή τα προβλήματα υγείας και τους θανάτους, τις αυτοκτονίες, τη διάλυση οικογενειών τη μετανάστευση νέων επιστημόνων στο εξωτερικό και έτσι την αφαίμαξη της χώρας από το ανθρώπινο κεφάλαιό της, την εγκληματικότητα και τις συνέπειές της, τη ρατσιστική βία και τα αποτελέσματά της ή την καταστροφή του πολιτιστικού πλούτου της χώρας, τη διαστροφή των αξιών, την ηθική κατάρρευση ή τη ζουγκλοποίηση των συμπεριφορών. Δεύτερο αποτέλεσμα είναι η κινεζοποίηση της οικονομίας και των μισθών. Έτσι, ακόμα και αν κάποια στιγμή στο μέλλον υπάρξει ανάκαμψη, το επίπεδο ζωής των εργαζομένων δεν θα διαφέρει από το αντίστοιχο στις χώρες της ανατολικής Ευρώπης ή ίσως και κάποιων χωρών της Ασίας.
Παρά το μέγεθος των συνεπειών της κρίσης, που σύμφωνα με τις μελέτες του ΕΚΚΕ, ισούνται με ενάμιση πόλεμο, καμία σοβαρή συζήτηση στο δημόσιο χώρο, πρωτίστως στο κοινοβούλιο ή αλλού, δεν έχει γίνει για τις αιτίες της κρίσης αυτής και φυσικά για τους υπαίτιους. Οι ένοχοι είναι φυσικό να μη θέλουν αυτή τη συζήτηση. Όμως το ερώτημα είναι μπορεί να αντιμετωπιστεί η κρίση αν δεν γνωρίζουμε τις αιτίες της? Πως ξέρουμε ότι τα δάνεια από τους ευρωπαϊκούς μηχανισμούς και τα σκληρά μέτρα είναι η κατάλληλη λύση αν δεν γνωρίζουμε τις αιτίες που γέννησαν το πρόβλημα? Όπως έχω υποστηρίξει ξανά, οι αιτίες της οικονομικής κρίσης στην οποία βρίσκεται η χώρα δεν είναι οικονομικές αλλά βαθύτατα πολιτικές. Αυτές είναι:
Πρώτον, η διαπλοκή. Δηλαδή ο σχηματισμός μιας πολιτκο-επιχειρηματικής ελίτ που χρησιμοποιεί το κράτος και λεηλατεί τους πόρους του. Μέσω του κράτους και των πολιτικών προσώπων των κομμάτων εξουσίας οι επιχειρηματικές ελίτ εξασφάλιζαν τεράστια κέρδη και σε αντάλλαγμα εξασφάλιζαν για τους πολιτικούς και τα κόμματα εξουσίας της παραμονή στο τιμόνι της εξουσίας. Μέρος αυτών των κερδών είναι η αδιαφανής και αδικαιολόγητη παροχή εκτεταμένων δανείων, η μη επιστροφή με την ευθύνη του κράτους των οφειλών ή η «ρύθμισή» τους. Θυμίζω ότι θύελλα αντιδράσεων από βουλευτές ματαίωσαν την ψήφιση του νομοσχεδίου το 2010 για την επιστροφή από τις ιδιωτικές επιχειρήσεις στο δημόσιο οφειλών ύψους 36 δις €. Και η ειρωνεία της ιστορίας? Η χώρα μπήκε στο μνημόνιο γιατί το έλλειμμα του δημοσίου ήταν ακριβώς 36 δις €. Εδώ περιλαμβάνεται ακόμα και η φοροαπαλλαγή σε ομάδες επιχειρηματικών συμφερόντων που ζουν από τις δαπάνες που κάνει η χώρα και με την έννοια αυτή την απομυζούν. Ακόμα περιλαμβάνεται η φοροδιαφυγή, της οποίας το ύψος έχει πολλαπλασιαστεί μέσα σε τρία χρόνια. Αν κατά το 2009 υπολογιζόταν σε 20 – 25 δις € ετησίως, σήμερα έχει φτάσει με τους ίδιους υπολογισμούς στα 55 δις €. Η φοροδιαφυγή δεν είναι αποτέλεσμα μόνον ανικανότητας όσο πολύ περισσότερο, συνειδητής πολιτικής του κράτους και των πολιτικών ελίτ. Κι αυτό φαίνεται από το αποτέλεσμα. Τα ποσά που δεν συλλέγονται από την φοροδιαφυγή εισπράττονται με περικοπές μισθών και φόρους από μισθωτούς και συνταξιούχους. Το γενικότερο αποτέλεσμα αυτής της πολιτικής είναι η αναδιάρθρωση της δομής της ελληνικής κοινωνίας στα πρότυπα της Ψωροκώσταινας. Τέλος δεν θα πρέπει να εξαιρέσουμε και το σύστημα των κρατικών προμηθειών, ιδιαίτερα στο χώρο του φαρμάκου και γενικά της υγείας, που αύξαναν δραματικά τις κρατικές δαπάνες χωρίς αντίστοιχα να ωφελούνται οι ασθενείς ή να στελεχώνονται με επάρκεια οι υγειονομικές μονάδες ιδιαίτερα με ιατρικό και νοσηλευτικό προσωπικό.
Δεύτερον το πελατειακό κράτος, δηλαδή ο διορισμός στο ευρύτερο δημόσιο χιλιάδων μελών των κομματικών στρατών, προκειμένου να παραμείνουν τα κόμματα στο τιμόνι της εξουσίας. Χωράει πολύ συζήτηση αν αυτοί τα έφαγαν μαζί με τους πάγκαλους,, όμως είναι βέβαιο ότι θα πληρώσουν επίσης για την κρίση. Ελπίζουν ίσως ότι χάρη στην προνομιακή τους σχέση με το κράτος να έχουν τις μικρότερες ζημιές. Δεν αποκλείεται οι πολιτικές ελίτ όπως χρησιμοποίησαν το κράτος για να τους ευνοήσουν σε άλλες συνθήκες να κάνουν το ίδιο στις παρούσες – και ο νοών νοείτο.
Τρίτον, βασική αιτία της οικονομικής κρίσης είναι η εκτεταμένη διαφθορά. Η χώρα κατέχει την πρώτη θέση στον τομέα αυτό στην ΕΕ. Η διαφθορά αυξάνει το κόστος των αγαθών μέχρι 5% και έτσι τα κάνει μη ανταγωνιστικά σε μια κατ’ εξοχήν ανταγωνιστική αγορά, ενώ παράλληλα καθηλώνει την καινοτομία, τον εκσυγχρονισμό, την τεχνολογική αναβάθμιση των επιχειρήσεων και γενικά την πρόοδο στον οικονομικό τομέα. Φέρνει όμως πρόσθετο εισόδημα και έτσι πολιτικά οφέλη. Για το λόγο αυτό η συντήρηση της διαφθοράς έχει κυρίως πολιτικές αιτίες.
Τέταρτον, σημαντική επίσης αιτία της κρίσης είναι οι εξοπλισμοί. Αυτοί για τους οποίους η χώρα πληρώνει όσο κανένα άλλο κράτος στην Ευρώπη, και επιπλέον είναι υποχρεωμένη να συντηρεί το μίσος με τους γείτονές της για να τους δικαιολογήσει. Είναι οι εξοπλισμοί από τους οποίους κερδίζουν αμύθητα ποσά ευρωπαϊκές και αμερικανικές εταιρείες, δεκαετίες τώρα. Κι ας κάνουν πως δεν ήξεραν τι γίνονταν τα δάνεια που έπαιρνε η χώρα. Το ίδιο φυσικά ισχύει και για τους Ολυμπιακούς.
Με δυο λόγια, αν αυτές είναι οι τέσσερις βασικές αιτίες της κρίσης, έχουν και οι τέσσερις πολιτική ρίζα. Αυτή η ρίζα είναι η δικομματική ολιγαρχία, η οποία σε αγαστή συνεργασία με τις επιχειρηματικές ελίτ χρησιμοποίησε και απομύζησε γα πολλά χρόνια τους πόρους του κράτους φτιάχνοντας και λειτουργώντας ένα ολόκληρο θεσμικό σύστημα στην πολιτική και την οικονομία. Για το λόγο αυτό οι βασικές προτεραιότητες της αντιμετώπισης της κρίσης και της αλλαγής δεν είναι οικονομικές, όπως ευαγγελίζονται τα περισσότερα κόμματα σήμερα, αλλά πολιτικές. Διαίρεση των εξουσιών, κατάργηση του πρωθυπουργοκεντρικού συστήματος, θεσμικά αντίβαρα στην εκτελεστική εξουσία, δημιουργία συνταγματικού δικαστηρίου, κατάργηση της βουλευτικής ασυλίας κ.ά. είναι μερικά μόνο από τα μέτρα που απαιτούνται για μια διαφορετική διαχείριση της εξουσίας και φυσικά των οικονομικών του κράτους. Η λύση στο πολιτικό (και συνεπώς στο οικονομικό) πρόβλημα της χώρας δεν είναι η ιδιωτικοποίηση του κράτους αλλά η χρηστή και ορθή του λειτουργία. Γι’ αυτό αν δεν υπάρξει βαθειά πολιτική αλλαγή δεν θα μπορέσει ποτέ να αντιμετωπιστεί η οικονομική κρίση. Στην αντίθετη περίπτωση η κρίση θα βαθύνει ακόμα περισσότερο και φάντασμα του χρυσαυγίτικου φασισμού, που τρέφεται από την κρίση και το μίσος κατά της δημοκρατίας που υποτίθεται γέννησε την κρίση, θα γίνει ακόμα πιο απειλητικό.
Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Γέρα” αρχές του 2013
